Kalem İşi Nedir?
Kalem işi dini ve sivil mimari yapıların iç duvarlarını, kubbelerini, kemerlerini ve tavanlarını; sıva, ahşap, taş, bez ve deri gibi malzeme üzerine renkli boya ve altın varak kullanarak süsleyen nakıştır. "Kalemkari" olarak da bilinir. Kalem işinde "Kıllı Kalem " olarak tabir edilen fırçalar kullanılır.
Bu süslemeyi yapan kişiye de "kalemkar" denilir.
Kalem İşi Sanatının Tarihçesi
Türk Kalem İşi Sanatı, kökeni Orta Asya’ya dayanan 8-9. Yüzyıl Türk Uygur sanatı ile başlayıp, Türklerin göçleri ile Anadolu topraklarına taşınan bir sanatımız. Kara Hoça ve Bezeklik duvar fresklerindeki süslemeler, Türk Sanatının motif dağarcığının merkezi olmuş, Türklerin İslam dinini kabulü ile stilize motif ve kompozisyonların İslam Sanatı ile olan birebir örtüşmesi, bu tarz desen ve uygulamaların gelişmesini sağlamıştır. Orta Asya’dan Anadolu topraklarına uzanan yaşanmışlıklar ve tarihsel süreç, İslam’ın kabulü ile gelişen klasik sanatlar ve bu sanatların merkez kollarından kalemişi sanatı, Büyük Selçuklu, Selçuklu, Beylikler Dönemi, Erken Osmanlı, Osmanlı İmparatorluğu Klasik Dönem, Eklektik (Barok, Rokoko, Ampir sentezi) Dönem, Cumhuriyet sonrası ve günümüze kadar gelen tarihsel bir tarz süreci yaşamıştır. Mekânların tavan, duvar, kubbe gibi yüzeylerine yapılan kalem işi süslemeleri sıva, ahşap, taş, bez, deri, metal gibi pek çok değişik yüzeyde de uygulanmıştır. Hatta ahşap üstüne kabartma olarak uygulanıp “Edirnekârî” , sıva üstüne kabartma olarak uygulanıp “malakârî” adını almıştır. Selçukî, Klasik, Barok, Rokoko, Ampir gibi uygulama tarz ve dönemleri olan bu sanatta 16. Yüzyıl Klasik tarzla zirveye çıkılmıştır. Saray Nakkaşhânesi geleneği ile dönem bütünlüğü ve tarzı gösteren bu yüzyılda klasik sanatların her alanında bir Rönesans yaşanmış, kalem işi sanatı da verdiği muhteşem eserlerle, bu devrin nadide bir parçası olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nun batıya açılması ile sanatımızın her alanında hâkim olan Eklektik tarz Barok, Rokoko, Ampir karışımı, en çok kalem işi sanatımızı etkilemiş, Anadolu coğrafyasından İstanbul boğaz yalılarına kadar her mekân ve ortamda uygulanmıştır. Zenginliğin ve gücün bir simgesi olan altın varak uygulamaları, kalem işi sanatının önemli bir unsuru olmuştur. Dış etkenlerden, aldığı nem ve rutubetten kolay etkilenen kalem işlerinin orijinallerinin pek azı günümüze ulaşmıştır.
Tonoz
kubbe gibi örtü düzenlerine yapılan kalem işi örneklerinden günümüze ulaşanlar
arasında 1228-1229’da tamamlanan Divriği Ulu Cami ve Darüşşifa’sı en
önemlisidir. Bu tekniği freskten ayıran en önemli özelliği yüzeysel olmasıdır. Kemerler,
kubbe ve tonozların iç yüzeyleri, duvarlar, motifleri bazen çok karmaşık olan
kalem işleri ile süslüdür.
Kalem İşi Sanatının Yapılışı
Günümüzde yarı geçirgen kağıtlara (eskiz kağıdı) kurşun kalem yardımı ile çizilen kurallı ve gelenekli desenlerin, yarı geçirgen kağıt üzerinde iğnelenerek delinmesi ve uygulanacağı yüzeye, tercihen söğüt ağaçlarından elde edilen kömür tozundan yapılan tampon ile silkelenen (silkilip) yüzeye aktarılmasından sonra çeşitli renkler ile muhtelif fırçalar yardımı ile boyanıp, yine ince fırçalar ile tahrirlenmesi ile elde edilen süsleme tarzıdır.
Kalem İşi Sanatında İcra Edilen Teknikler
1-) Sıva Üstü Kalem İşi
2-) Ahşap Üstü Kalem İşi
3-) Taş-Mermer Üstü Kalem İşi
4-) Deri-Bez Üstü Kalem İşi
5-) Malakari Sıva Üstü Tavan Kalem İşi
KAYNAKÇA: http://www.unutulmussanatlar.com/2012/11/malakari-sanat_50.html
http://www.kalemisi.com/tarihce.html
http://www.ktsv.com.tr/sanat/12-kalemisi
http://www.mimarlikmuzesi.org/koleksiyon/imajlar/2004/000000145B.jpg
http://sanatdekor.com/depo/barok-kalem-isi-i2v4.JPG
https://s-media-cache-ak0.pinimg.com/236x/8b/20/1b/8b201b84e12c2901c9d9f260a2e7b1f5.jpg
http://tezyinat.com.tr/wp-content/uploads/2016/03/haznedar-merkez-cami-4.jpg
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder